คัดแยกขยะที่ครัวเรือนทางรอดของปัญหาขยะ
ปัญหาการจัดการขยะในประเทศไทยเป็นความคุ้นเคยที่กระทำต่อเนื่องกันมาหลายสิบปี โดยในรอบหลายปีที่ผ่านมา ขยะจากการอุปโภคและการบริโภคของประชาชนในแต่ละท้องถิ่นเปลี่ยนแปลงไปมาก การบรรจุภัณฑ์ของสินค้าในตลาดมีการพัฒนารูปแบบของวัสดุในหลักวิชาการของวัสดุศาสตร์ เพื่อให้มีลักษณะสวยงามน่าซื้อ น่าใช้ เป็นที่ดึงดูดของลูกค้าในการเพิ่มปริมาณการขาย หีบห่อที่ป้องกันคุณภาพไม่ให้เสียหาย และสามารถรักษาคุณภาพสินค้าให้คงคุณภาพได้ยาวนานขึ้น ตัวบรรจุภัณฑ์เป็นต้นทุนสินค้าอย่างหนึ่งและเป็นต้นทุนทางด้านสิ่งแวดล้อม หรือขยะที่ต้องกำจัดให้สูญสิ้น
ปัญหาขยะมูลฝอยนับวันจะทวีความรุนแรงมากขึ้น เนื่องจากปริมาณและลักษณะขยะมูลฝอยเปลี่ยนแปลงไปด้วยสาเหตุต่างๆ เช่น การเพิ่มขึ้นของจำนวนประชากร พฤติกรรมการบริโภคที่ต้องการความสะดวก สบาย บรรจุภัณฑ์ที่ใช้แล้วทิ้ง เป็นต้น การจัดการขยะมูลฝอยที่ไม่ถูกหลักวิชาการ ส่งผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมโดยรวม เช่น กลิ่นรบกวนและน้ำเน่าเสียจากอินทรีย์สารในขยะเกิดการเน่าเปื่อย เป็นแหล่ง เพาะเชื้อโรค เป็นต้น หน่วยงานภาครัฐที่มีหน้าที่รับผิดชอบต้องรับภาระในการจัดการขยะมูลฝอยที่ เกิดขึ้นด้วยวิธีที่แตกต่างกัน เช่น การฝังกลบ การใช้เตาเผา การกองทิ้งไว้กลางแจ้ง เป็นต้น แต่ละวิธีที่กล่าวถึงเป็นการแก้ปัญหาปลายเหตุที่ไม่ยั่งยืน เพราะมีการใช้พื้นที่ในการกำจัดและมีโอกาสในการก่อมลพิษเกิดขึ้นได้
การจัดการขยะมูลฝอยที่มีประสิทธิภาพและเริ่มใช้การแพร่หลายในหลายท้องถิ่น คือ การจัดการขยะมูลฝอย ณ แหล่งกำเนิดต่าง ๆ เช่น ครัวเรือน โรงแรม สถานศึกษา โดยอาศัยการมีส่วนร่วมของประชาชนในการคัดแยกขยะ วิธีการที่น่าสนใจคือ การแยกเศษอาหารและสิ่งสกปรกออกจากขยะทั้งหลายโดยสิ้นเชิง เพื่อลดความสกปรกของขยะ แล้วคัดแยกสิ่งที่เหลือ แก้วได้แก่ ขวดน้ำอัดลม ขวดเบียร์ ขวดน้ำปลา ขวดซอส ขวดเครื่องดื่มชูกำลัง เครื่องดื่มเกลือแร่ ขวดโซดา ขอให้เปิดฝาล้างขวดให้สะอาด เก็บรวบรวมใส่ถุงไว้ กระดาษ ได้แก่ กระดาษหนังสือพิมพ์ กระดาษถ่ายเอกสาร กระดาษสี กระดาษเขียนแบบ กระดาษห่อพัสดุ กระดาษกล่อง มัดรวมกันไว้หรือเก็บรวบรวมใส่กล่องหรือถุงไว้ พลาสติก ได้แก่ ขวดน้ำดื่มขุ่น ขวดน้ำดื่มใส ขวดนม ขวดยาสระผม ขวดครีมนวด ขวดน้ำมันพืช ถ้วยไอศกรีม ท่อน้ำพีวีซี ปลอกหุ้มสายไฟ ถ้วยน้ำพลาสติก ขวดน้ำอัดลม ขวดชาเขียว ให้ล้างน้ำให้สะอาด จากนั้นทำให้แบน เก็บรวบรวมไว้ในถุงพลาสติกโลหะ ได้แก่ กระป๋องน้ำอัดลม น็อต ตะปู เครื่องครัว ลวดทองแดงในสายไฟ ภาชนะทองเหลือง ถังอลูมิเนียม เป็นต้น โดยขอให้เทเครื่องดื่มออกให้หมด แล้วทำให้แบนเพื่อประหยัดเนื้อที่จากนั้นเก็บรวบรวมไว้ในถุง
ในความเป็นจริงขยะชุมชนยังมีอีกหลายสิ่งที่เพิ่มขึ้นมาในขณะนี้ เช่นผ้าอนามัย ผ้าอ้อมเด็ก แบตเตอรี่ต่างๆ หลอดฟลูออเรสเซนต์ อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ยางรถยนต์ เศษแก้วกระจก ผ้าจากใยสังเคราะห์ เศษวัสดุใช้จาการก่อสร้าง และวัสดุที่ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาและความเชื่อ เช่น ศาลพระภูมิ แท่นบูชาที่มีการใช้วัสดุที่เป็นปูนซีเมนต์ หรือใยหินเป็นส่วนประกอบ ในกระบวนการจัดการที่ใช้การฝังกลบตามระบบเป็นปัญหาอย่างมากในการจัดการเนื่องจากปริมาณที่เพิ่มขึ้นตามการบริโภคของชุมชนที่ขยายตัว ภาวะการเปลี่ยนแปลงการใช้วัสดุเพื่อทดแทนวัสดุตามธรรมชาติก็มากขึ้น เช่นไม้เทียมที่ทำจากซีเมนต์ เมื่อเป็นเศษหรือหมดอายุการใช้งานการฝังกลบทำให้ไม่ย่อยสลายได้ง่าย สารพิษบางชนิดกระจายตัวจากการฝังกลบก่อมลพิษต่อชุมชน ระบบการจัดการสิ่งแวดล้อมในบ่อที้งขยะล้มเหลว สร้างความเดือดร้อนแก่ชุมชนใกล้เคียงจนไม่สามารถเยียวยาได้
ขยะเป็นผลพวงของมนุษย์ที่ร่วมกันก่อปัญหาและจำเป็นต้องร่วมกันรับผิดชอบการมีส่วนร่วมของชุมชนในการคัดแยกขยะจากครัวเรือน จัดถังแยกเศษอาหารออกจากขยะแล้วนำไปจัดการทำเป็นปุ๋ยชีวภาพ ซึ่งมีวิธีการหลายวิธีหรือท้องถิ่นจะจัดเก็บแยกเศษอาหารออกจากการเก็บขยะปกติโดยมีการเก็บทุกวันเพื่อนำมาย่อยหมักเพื่อทำระบบแก็สชีวภาพและปุ๋ยน้ำ ปุ๋ยแห้ง สิ่งที่เป็นของเน่าเสียจะมีคุณค่าขึ้นมาทันที เพิ่มกระบวนการผลิตจากการเกษตรและได้พลังงานเพิ่มขึ้นและไม่กระทบต่อสิ่งแวดล้อมใดๆ ส่วนขยะอื่นๆ สามารถใช้ประโยชน์ได้ตามศักยภาพและเป็นที่ต้องการของตลาดรับซื้อของเก่า เพราะการคัดแยกกระทำได้ง่าย ตัวที่อาจจะเป็นปัญหาทางการตลาดในการรีไซเคิลบ้าง เช่น ถุงพลาสติกเปื้อนอาหารก็สามารถจัดการเป็นของใช้บางอย่างได้โดยการใช้ความร้อนเปลี่ยนแปลงสภาพ เศษวัสดุก่อสร้างสามารถย่อยลงให้เป็นหินสอง ในการก่อสร้างต่อไป เศษไม้สามารถใช้เป็นวัสดุปลูก ยางย่อยให้เป็นชิ้นเล็กๆ นำกลับไปใช้ใหม่ในงานที่ไม่จำเป็นต้องการความยืดหยุ่นสูงเป็นต้น
กระบวนการจัดการแบบนี้ขยะจะมีค่าเป็นทรัพย์สินเป็นทองได้และเป็นแหล่งเรียนรู้ในการจัดการขยะและสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย ขณะที่โดยความร่วมมือของชมรมนักพัฒนาอุตสาหกรรมในการอนุเคราะห์เครื่องจักรและการติดตั้งเครื่องจักร องค์การบริหารส่วนตำบลไร่ส้มในการจัดการระบบแยกขยะจากครัวเรือนโดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน มีอาสาสมัครสาธารณสุของตำบลไร่ส้มเป็นแกนนำ วิทยาลัยสารพัดช่างเพชรบุรีจัดตั้งเป็นศูนย์การเรียนรู้ในการจัดการ ความสำเร็จของโครงการนี้คงเป็นบทเรียนที่สามารถถอดออกมาเพื่อการเรียนรู้สู่ชุมชุมชนอื่นๆ แล้วเวลารถขยะผ่านมาอันตรายจากขยะคงไม่เกิดและไม่รังเกียจ เพราะรถขนขยะคงมีค่าไม่ต่างจากรถขนทอง
อาคเณย์ กายสอน
ที่นี่เพชรบุรี 1 สิงหาคม 2552
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น